اختلال بلع در سالمندان یکی از بیماری های شایعی است که در سنین سالمندی ایجاد می گردد، این بیماری ممکن است به دلایل متعددی از جمله ضعف عضلات بلع، مشکلات دندان ها، اختلالات عصبی، بیماری های مزمن دیگر همانند پارکینسون یا افت عملکرد حافظه اتفاق بیافتد، درمان این وضعیت باید به تشخیص دقیق علت بستگی داشته باشد و ممکن است شامل فیزیوتراپی، تغذیه مناسب و در برخی موارد داروهای معین باشد، ما از مرکز خدمات پرستاری در منزل درمان نو جهت ارائه نکات مهم در رابطه با دیسفاژی در سالمندان و علامت های ایجاد شده از آن به همراه راه کار های درمانی و دارویی در این مطلب نکات مفیدی را برای شما عزیزان آورده ایم تا با استفاده از آن بتوانید سوالات خود را جواب داده و رویکرد مناسبی جهت نگهداری از سالمند در منزل اتخاذ نمایید، با ما تا انتهای مطالب همراه باشید و اگر پس از مطالعه این متن سوالی ذهن شما را درگیر کرده از طریق راه های ارتباطی آن را با ما در میان بگذارید.
آسپیراسیون در سالمندان به چه معناست؟
آسپیراسیون به معنای ورود موادی نظیر غذا، مایعات یا ترشحات دیگر به حلق یا راه هوایی، به جای وارد شدن آن به مسیر معمول یعنی مری است، این وضعیت می تواند برای سالمندان خطرناک باشد، زیرا می تواند منجر به عفونت ریه (عفونت ریه با آسپیراسیون) و یا مشکلات تنفسی دیگر شود، به طور معلول در افراد سالمند به دلیل کهولت سن احتمال دارد قدرت عضلات بلع را از بین برود که در نهایت این عامل می تواند به آسپیراسیون منجر گردد، برای پیشگیری از این مشکل نیاز به نظارت و مدیریت دقیق بر روی تغذیه و نیازهای غذایی افراد سالمند وجود دارد تا از ورود مواد غذایی به راه تنفسی جلوگیری شود، اما اگر غذا به راه تنفسی راه یابد چه باید کرد؟ تکنیکی به نام مانور هایملیخ وجود دارد که اگر غذا به مجرای تنفسی سالمند وارد شود می توان از این طریق لقمه یا غذا را به بیرون هداست نمود، اگر غذا به مجاری انتهایی وارد شده باشد نیز باید ساکشن ریه در منزل را انجام داد تا مایع یا مواد غذایی به بیرون رانده شوند.
بیشتر بخوانیم: تزریق سرم تقویتی برای سرماخوردگی در منزل
انواع اختلالات بلع در افراد مسن به چند دسته تقسیم می شوند؟
اختلالات بلع در افراد مسن می توانند به چند دسته تقسیم شوند که علت آن تحت تاثیر قرار گرفتن عضلات، ساختار و اعصاب ناحیه بلع می باشد، از مهم ترین انواع اختلالات بلع در افراد سالمند می توان به:
- اختلالات عضلانی: کاهش قدرت و کارایی عضلات بلع که ممکن است ناشی از سالمندی و یا بیماری های عضلانی باشد، از عوامل دیگر می توان به مشکلاتی مانند پارکینسون، صرع و یا سکته مغزی اشاره نمود که می تواند قدرت بلع را تحت تاثیر خود قرار دهد.
- اختلالات عصبی: آسیب به عصب هایی که مسئولیت برقراری کنترل بلع را دارند در این دسته قرار می گیرند، از جمله علل مختلف ایجاد اختلالات عصبی به این صورت می توان به: بیماری های مزمن مانند دیابت، سکته مغزی و یا بیماری عصبی دیگر اشاره نمود.
- اختلالات ساختاری: شامل تورم لوزه ها و سایر ضایعاتی که می توانند مسیر بلع را مسدود کنند یا مشکلات در بلع ایجاد کنند.
- اختلالات پیچیده تر: ترکیبی از عوامل عضلانی، عصبی و ساختاری که باعث می شود بلع ناقص یا مشکلات بلعی پیچیده تری ایجاد شود.
بیشتر بخوانیم: ویزیت متخصص گوش و حلق و بینی در منزل
علائم آسپیراسیون در سالمندان
علائم آسپیراسیون در سالمندان ممکن است متنوع باشند و بسته به شدت و مکان آسپیراسیون متفاوت باشند، برخی از علائم شایع شامل موارد زیر هستند:
- کرامپ یا خفگی: این علامت معمولاً در حالت خطرناک تر از آسپیراسیون رخ می دهد که می تواند منجر به مسدود شدن مسیر هوا و بروز خفگی شود.
- سرفه یا خفگی بعد از بلع: پس از خوردن یا نوشیدن، سالمند ممکن است سرفه کند یا احساس خفگی کند که ممکن است نشانه آسپیراسیون باشد.
- عفونت های تنفسی مکرر: آسپیراسیون می تواند منجر به عفونت های تنفسی مکرر شود که ممکن است به شدت افزایش یابند و دستورات درمانی خاص نیاز داشته باشند.
- اختلالات گوارشی: افراد ممکن است علائمی مانند سوء هاضمه، تهوع، استفراغ مکرر و یا درد شکمی ناشی از آسپیراسیون تجربه کنند.
- ضعف عمومی: اختلالات بلع ممکن است به تخریب عمومی بدن و کاهش وضعیت کلی سلامتی فرد منجر شود.
برای تشخیص دقیق و مدیریت مناسب آسپیراسیون در سالمندان، نیاز به مشاوره با پزشک تخصصی دارویی، گوش و حلق و بینی و یا نورولوژیست وجود دارد، این پزشکان می توانند با استفاده از مطالعه تاریخچه پزشکی، ارزیابی فیزیکی و انجام آزمایشات تشخیصی مانند اسکن های عکسبرداری، تست های عملکردی و تست های بلع، به تشخیص دقیق و تدابیر درمانی مناسب برسند.
بیشتر بخوانیم: زمان تاثیر آمپول نوروبیون
تشخیص دیسفاژی یا مشکل بلع در سالمندان
تشخیص دیسفاژی یا مشکل بلع در سالمندان به روش های مختلفی انجام می شود که شامل موارد زیر می باشد:
- مصاحبه پزشکی دقیق: اولین گام در تشخیص دیسفاژی، مصاحبه پزشکی دقیق با بیمار و نزدیکانش می باشد، در این مصاحبه علایم مربوط به مشکلات بلع، زمان بروز آن ها و مشکلات همراه مورد بررسی قرار می گیرد.
- ارزیابی فیزیکی: پزشک ممکن است ارزیابی فیزیکی دقیقی از سیستم بلع بیمار انجام دهد، این شامل بررسی وضعیت دهان و حلق، بررسی احتمال وجود ضایعات یا تورم هایی که می توانند عملکرد بلع را تحت تأثیر قرار دهند می باشد.
- تست های عملکردی بلع: انواع مختلفی از تست های بلع وجود دارد که می تواند به تشخیص دقیق دیسفاژی کمک کند، این تست ها شامل موارد زیر می‌باشد:
- فیبرواسکوپی آندوسکوپی: این تست با استفاده از آندوسکوپ (دستگاهی که دارای دوربین و نور است) به پزشک امکان می دهد تا بخش های داخلی حلق و بلع را بررسی کند و مشکلاتی مانند تورم، التهاب یا دیسفاژی را تشخیص دهد.
- تست باریوم: در این تست بیمار باید مقداری از ماده باریوم که قابل رؤیت در اشعه X-ray است را بخورد و سپس اشعه X-ray از فرآیند بلع اخذ شود، این تست به پزشک امکان می دهد تا جریان بلع ماده باریوم را به طور دقیق بررسی کند و هر گونه مشکل در آن را تشخیص دهد.
- تست های عملکردی دیگر: مانند مانومتری بلع (بررسی فشارهای بلع) یا الکترومیوگرافی (بررسی فعالیت الکتریکی عضلات بلع) نیز ممکن است برای ارزیابی دقیق تر وضعیت بلع استفاده شود.
- تشخیص تصویری: در برخی موارد، تصاویر تشخیصی مانند CT scan یا MRI نیز ممکن است برای بررسی دقیق‌تر مشکلات ساختاری در ناحیه بلع استفاده شود.
پس از تشخیص دقیق دیسفاژی، درمان ممکن است شامل تغییرات رژیم غذایی، تمرینات تقویتی بلع، داروها و یا در برخی موارد، روش های جراحی باشد.
بیشتر بخوانیم: عوارض تنقیه در خانه
عوارض اختلالات بلع در سالمندان
اختلالات بلع در سالمندان می توانند به عوارض جدی و گاهاً خطرناکی منجر شوند، برخی از عوارض احتمالی این اختلالات شامل موارد زیر می باشد:
- آسپیراسیون: ورود مواد غذایی یا مایعات به راه هوایی به جای رودن به مری و راه تنفس که می تواند منجر به عفونت ریه (عفونت ریه با آسپیراسیون)، تشنج ریه و یا حتی مرگ شود.
- عفونت های تنفسی مکرر: آسپیراسیون می تواند به تنفس مکرر منجر شود که عفونت های تنفسی ناشی از باکتری ها یا ویروس ها را شامل می شود، پنومونی در سالمندان می تواند به شدت بالایی برسد و روند درمانی نیز با مشکل مواجه نماید.
- تغذیه نامناسب و خستگی: اختلالات بلع می توانند باعث کاهش توانایی فرد در دریافت تغذیه مناسب شده و منجر به کاهش وزن، خستگی و ضعف عمومی شوند.
- ضایعات و التهابات دهان و گلو: ناتوانی در بلع می تواند منجر به تراکم مواد در ناحیه دهان و حلق شود که باعث التهابات، تورم‌ها و ضایعات مختلف شود.
- پایین آمدن کیفیت زندگی: مشکلات بلع می توانند باعث محدودیت هایی در تغذیه، اجتماعی و حتی روانی شوند که به طور کلی کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می دهند.
برای جلوگیری از این عوارض و مدیریت مناسب اختلالات بلع در سالمندان، نیاز به مشاوره با پزشک تخصصی دارویی، گوش و حلق و بینی و یا نورولوژیست است، این پزشکان می توانند با استفاده از تست های تشخیصی مناسب و تدابیر درمانی شخصی سازی شده به کنترل و مدیریت بهتر این وضعیت کمک کنند.
بیشتر بخوانیم: ماساژ در منزل تهران توسط خانم
درمان اختلال بلع در سالمندان
درمان اختلال بلع در سالمندان بستگی به علت دقیق و شدت اختلال دارد اما در کل شامل موارد زیر می شود:
- ارزیابی تشخیصی دقیق: ابتدا باید با استفاده از تست های تشخیصی مناسب مانند فیبرواسکوپی آندوسکوپی، تست باریوم یا تست های عملکردی بلع، علت دقیق اختلال بلع تعیین شود.
- تغییرات در رژیم غذایی: به طور عمومی تغییرات در رژیم غذایی از جمله مصرف غذا های نرم و خرد شده یا استفاده از مایعات غذایی ممکن است برای سالمندان با اختلال بلع مناسب باشد.
- تمرینات تقویتی بلع: انجام تمرینات خاصی که به تقویت عضلات مسئول بلع کمک کنند می تواند در بهبود وضعیت بلع کمک کند، این تمرینات معمولاً توسط متخصصین مجرب تخصصی تجویز می شوند.
- مدیریت عوارض: برای جلوگیری از عوارض مانند آسپیراسیون، نیاز به مدیریت مناسب عوارض و ایجاد تنظیمات مراقبتی خاص است، این موارد شامل نظارت مستمر بر فرد، استفاده از مایعات و غذا های مناسب و در صورت لزوم استفاده از وسایل کمکی برای بلع است.
بیشتر بخوانیم: نگهداری سالمند نابینا در منزل
دارو برای مشکل بلع
درمان دارویی برای مشکلات بلع در سالمندان معمولاً بستگی به علت دقیق اختلال بلع، از جمله افت عملکرد عضلات بلع، اختلالات عصبی یا عوامل دیگر متفاوت است، برخی از داروهای معمول که ممکن است در این زمینه مورد استفاده قرار بگیرند عبارتند از:
- داروهای افزایش عملکرد عضلات بلع: از مهم ترین این دارو ها می توان به بتامیمتیک ها این داروها به عنوان استیمولانت های عضلانی عمل می کنند و می توانند بهبود قدرت و کارایی عضلات بلع را ایجاد کنند، از مهم ترین داروی بتامیمتیک می توان به تربوتالین قرصی و تزریقی اشاره نمود، دسته دیگر از دارو های مناسب برای بلع می توان به داروهای ضد التهابی اشاره نمود، در صورت وجود التهابات یا تورم هایی که می توانند مسیر بلع را مسدود کنند داروهای ضد التهابی مانند استروئیدها ممکن است تجویز شوند.
- داروهای تقویت عضلات و نوروپروتکتیوها: برخی داروها می توانند به عنوان تقویت کننده عضلات و یا نوروپروتکتیوها عمل کنند که به حفظ سلامتی عضلات و عصب ها کمک می کنند، از مهم ترین داروی تقویت عضلات می توان به نوپتوگر اشاره نمود.
- داروهای ضد اسید: اگر اسید معده و یا ترشحات معده بیش از حدی تجمع داشته باشند که باعث تحریک مخاط مری و ایجاد مشکلات بلع شوند ممکن است داروهای ضد اسید و ضد ترشح تجویز شود، از دارو های ضد اسیدی می توان به آلمینیوم ام جی اس اشاره نمود.
- دارو های تسکین دهنده: برای کاهش درد یا عدم راحتی در اثر مشکلات بلع، دارو های تسکین دهنده مانند آنتی اسپاسمودیک ها ممکن است استفاده شوند، از این دسته می توان به داروی مبورین اشاره نمود.
- دارو های ضد انعقاد: در برخی موارد که اختلال بلع ناشی از انسداد عروقی است، داروهای ضد انعقاد ممکن است برای جلوگیری از تشکیل لخته خون و تسهیل جریان خون تجویز شود، از این دسته می توان به هپارین و یا انوکساپارین اشاره نمود.
بیشتر بخوانیم: مراقبت از سالمندان دیابتی در منزل
غذا برای بیمارانی که مشکل بلع دارند
برای بیمارانی که مشکلات بلع دارند انتخاب غذا بسیار مهم است تا از آسیب به راه هوایی جلوگیری شود و همچنین تغذیه مناسبی برای آن ها فراهم شود، در ادامه مجموعه ای از مواردی که برای بیماران با مشکل بلع مناسب است آورده شده است:
- غذاهای نرم و خرد شده: مصرف غذاهایی که نرم و خرد شده باشند می تواند به راحتی در بلع کمک کند و خطر آسیب دیدگی را کاهش دهد، این غذا شامل پوره ها، سوپ ها، پودینگ، پاستا، ماکارونی، صافی میوه و سبزیجات، غذاهای پخته و موارد مشابه می شود.
- مایعات و نوشیدنی های مرطوب: مصرف مایعات و نوشیدنی های مرطوب نیز برای حفظ مرطوب بودن راه هوایی و کمک به بلع موثر است، می توان از آب، عصاره های میوه، شیر، آبمیوه، چای گرم یا سرد، آبلیمو، ژله و پودینگ، شربت ها استفاده نمود.
- غذاهای پر پروتئین: مصرف غذاهایی که غنی از پروتئین باشند مانند ماهی، مرغ یا گوشت نرم شده، تخم مرغ، لبنیات نرم، حبوبات و تخمه ها می تواند به تقویت عضلات بلع و بهبود تغذیه کلی بیمار کمک کند.
- اجتناب از غذاهای خشک و سخت: بهتر است از مصرف غذاهای خشک و سخت مانند نان تست، تخمه ها و یا میوه های خشک پرهیز شود زیرا ممکن است در بلع مشکل ایجاد کنند.
- تقسیم غذاها به قسمت های کوچک: به جای خوردن وعده‌های غذایی بزرگ، بهتر است غذاها را به قسمت‌های کوچک تقسیم کرده و به آرامی مصرف کرد.
بیشتر بخوانیم: توانبخشی در سالمندان و نکات مهم آن
راه کار های توانبخشی بلع در سالمندان
راهکارهای توانبخشی بلع در سالمندان به منظور بهبود عملکرد بلع و کاهش مشکلات مرتبط می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تمرینات تنفسی عمیق برای تقویت عضلات تنفسی و کنترل بهتر بلع.
- تمرینات استرچینگ و تقویت عضلات گردن و فک برای افزایش قدرت بلع.
- تمرینات تقویتی برای بهبود قدرت فک و مفصل های مربوط به بلع.
بیشتر بخوانیم: تغذیه مناسب در سالمندان
پیشگیری و مراقبت های لازم در اختلال بلع در افراد سالمند
پیشگیری و مراقبت‌های لازم در اختلال بلع در افراد سالمند می تواند به کاهش خطرات مرتبط با این اختلال و بهبود کیفیت زندگی آن ها کمک کند، در زیر تعدادی از مراقبت ها و راهکارهای پیشگیری در این زمینه آورده شده است:
- ارزیابی دوره ای وضعیت بلع: افراد سالمند باید به صورت دوره ای توسط پزشک معاینه شوند تا وضعیت بلع و مشکلات مرتبط با آن ارزیابی شود. این ممکن است شامل استفاده از تست های مختلف مانند فیبرواسکوپی آندوسکوپی یا تست باریوم باشد.
- تغذیه مناسب: مصرف غذا های نرم و خرد شده که آسان تر قابل بلع هستند می تواند خطر آسیب به راه هوایی را کاهش دهد، باید از مصرف غذاهای خشک و سخت پرهیز شود.
- مدیریت داروها با دقت: داروهایی که می توانند عوارض بر روی بلع داشته باشند باید تحت نظر پزشک معالج مدیریت شوند، این دارو ها شامل داروهایی می شوند که ممکن است اثرات جانبی مانند خشکی دهان یا کاهش قدرت عضلات بلع داشته باشند.
- مراقبت از دهان: بهداشت دهان بسیار مهم است تا عفونت ها و تحریکات دهانی که می توانند بلع را تشدید کنند کاهش یابند.
- تمرینات تقویتی: انجام تمرینات تقویتی و توانمند سازی برای عضلات بلع می تواند بهبود عملکرد بلع را تقویت کند، این تمرینات باید تحت نظر تراپیست مناسب صورت بگیرد.
- مدیریت مشکلات عصبی و عضلانی: در صورت وجود مشکلات عصبی یا عضلانی مانند فلج یا تضعیف عضلات باید با استفاده از روش های درمانی مناسب این مشکلات مدیریت شوند تا بر اثرات بر بلع تاثیرگذاری نداشته باشند.
.png)
